Më parë mëngjeset i harxhoja me kolegët e zyrës. Ose me punonjësit e kompanisë sime. Ndërsa tani thuajse çdo mëngjes mblidhem me moshatarët e mij. Larg streseve të biznesit llafosemi për tematikë të gjerë. Nga gjumi copa-copa që bëjmë, nga oraret e ilaçeve, dhimbjet e kockave e deri te luftrat nëpër glob. Qeshim kur e mbyllim ndonjë temë psh me Trump apo me ngrohjen globale. Qeshim se ne nuk kemi gjë në dorë ama grindemi keq me shoku-shokun a thua se janë ushtrime aritmetike këto muhabete. Që 2+2=4.
Mëngjesi i sotëm u çel me një bisedë sa të çuditshme aq dhe trishtuese.
-Kur ke dalë jashtë shtetit ti? – pyeti Genci Bedriun.
Bedriu u mendua një copë herë. Dhe tha:
-Më 2003, kur martova çunin në Kanada.
Në fakt të gjithë po i thërrisnin kujtesës. Jo aq për të thënë vitin, por për të parë se sa vonë dolëm jashtë kufijve të Shqipërisë. Nga që jetuam thuajse një jetë brenda gardhit të atdheut. As pasaportë nuk kishim. Asnjëri prej nesh. Gabova, kishte Maksi. Ai disa vite punoi në ambasadë në Romë. E ndërsa po i shkëlqente fytyra kur tregonte se si jetoi ato vite kur ne rrinim në rradhë për një shishe qumësht e dhjetë vezë, fjalët i morën një ngazëllim triumfatori. Dhe ne po e shihnim me zili e me keqardhje për jetën tonë. Në këto minuta Maksi befas më drejtohet mua:
-Po ti kur ke dalë për herë të parë jashtë shtetit?
Bëra sikur u mendova dhe i thashë:
-Besoj nga viti 1965.
Qeshën të gjithë.
-Ti ke qënë kalama atë mot,mo, -gati m’u hodhën në grykë.
-Pse kalamajtë nuk delnin jashtë shtetit! -iu turra.
Heshtën pak nga gërthitja ime. Por dhe prisnin të tregoja me hollësi.
-Kam udhëtuar me anije, -u thashë.
Atë çast nuk dinin ç’të bënin. Të qeshnin a të rrinin seriozë.
-Madje qe anije me vela, -vazhdova.
Por kaq. Më tej nisa të flisja me veten. Më erdhi para syve kuzhina e vogël në Korçë. Ajo qe ishte as 9 metër katror e ku merrnim frymë babai, nëna, gjyshja, motra, unë dhe vëllai. Gjashtë persona në atë çikë vend. Sa hapej dera ishte tavolina me dy karrike. Aq vend kishim. Në mes një sobë e madhe dhe anash saj dy minderë me dyshekë kashte. Më tepër nuk mbante ai vend i shenjtë. Atje gatuhej, atje bënim detyrat, atje recitonim, atje nëna e babai këndonin, atje luanim mbi minderët që për ne fëmijët qenë si palestër e madhe. Në verë rrinte një kanat i dritares hapur. Në dimër mbyllej dritarja e mbi të vendosnim një batanije ushtrie se e ftohta hynte mes xhamave. Të priste si me thikë. Ndaj 24 orë mbanim ndezur llampën. Me atë ndriçoheshim, por edhe me flakën e zjarrit në sobë që bubulonte. E mes asaj ngrohtësie harronim ngricën jashtë, borën që hera-herës mbulonte dhe katin e parë të pallatit. Torturë ishte kur ngriheshim të shkonim për të fjetur. Rrëmbenim secili tullat e nxehta që vinim mbi sobë e që na ngrohnin këmbët në krevat. Gjyshja kishte një gur lumi të latuar. Tulla më vret noçkat, thoshte murga. Babai e nëna ishin një klasë më lart, kishin borsë llastiku me ujë të ngrohtë.
E një ditë dhjetori mamaja na solli në kuzhinë çarçafët që i kishte larë me dorë dhe i kishte nderur para ca orësh te karriket e dhomës së saj. Thamë se qenë kartonxhez, nga ato që sot bëjnë punë në ndërtime. E linje çarçafin në dysheme e rinte i krekosur në këmbë si njeri. I bije me grusht dhe të dhimbte dora.
-Ngricë dhe në dhomë, -i tha babait.
-T’i nderim këtu, -tha ai.
E me sqepar nguli gozhdët. Vuri tela dhe u rehatuan çarçafët. Ne fëmijët na pengonin të hidheshim e të përdridheshim mbi mindere.
-Tani kuzhinën e kemi anije me vela, -tha babai.
Vërtet ashtu na ngjau. Ne endeshim nëpër vela e babai nisi të na i kthente në argëtim.
-Unë jam Kristofor Kolombi, ju jeni marinarët e mij. Po shkojmë të zbulojmë kontinente të reja.
Kaq u desh dhe morëm rolet. Unë me shishen e qumështit në sy gjoja vrojtoja dhe lajmëroja. Vëllai merrej me drejtimi e timonit dhe mbante një tepsi në dorë.
-Majtas 32 gradë, -thoshte babai.
-Siurdhëron kapiten!
Mamaja me një gjilpërë te cepi i çarçafit gjoja qepte velat.
Gjyshja si kuzhiniere na lajmëronte:
-Gati dreka. Peshk dhe fasule keni sot.
Peshku ndër mend,se pjata me fasule na priste.
Kaq u mësuam sa kur të nesërmen erdhëm nga shkolla dhe nuk pamë çarçafë menduam se na u mbyt anija.
-Prisni një javë, -tha mamaja.
E pas një jave mirëserdhën çarçafët e larë. Valëzonin nga që nuk i kishte kapur ngrica e dhomës së prindërve. Sërish udhëtuam mes oqeaneve. Por na ndërpreu daj Muhameti. Erdhi në anijen tonë me një çantë me pastërma.
-Sa e kam bërë. E kam kriposur,por ka nevojë të thahet, -tha dhe iku.
Babai i shpejtë. Mori sërish sqeparin dhe gozhdët. Vuri një tel të ri e nderi atje mishin pastërma. Ndërsa po e shihnim me çudi, na tha:
-Marinarë, kemi lundrim të gjatë ndaj e morëm mishin. Do na duhet.
Javë pas jave kuzhina me vela na u bë si romanet e Zhyl Vernit. Atje jetuam botën e madhe, atje prekëm kontinentet, atje plotësua dëshirat dhe zgjeruam ëndërrat tona.
-Na trego pra udhëtimin me anije, -më folën bashkëmoshatarët.
-Një herë tjetër se është histori e gjatë, -u thashë dhe ika.
Nuk doja që kuzhinën time me vela ta transferoja te lokali i lagjes. Atje u luajt një film ëndërrimtar që kastë aktorësh pati familjen. M’u duk sikur babai më erdhi ato çaste e te veshi më dha porosi:
-Skenari dhe regjia isha unë. Por ti rishkruaje siç di e dikush le ta bëjë film. Që të mos na humbin ato vite,o bir! T’u japim dëshmi dhe jetë. Të mos na zhduken ato kohëra pa kohë…
